« این علی همه چیز ماست و ما همه باید تابع او باشیم. در عبادت ‏فوق تمام عبادت‏کنندگان بود. در زهد فوق همه زاهدها بود. درجنگ فوق همه جنگجویان بود. در قدرت فوق همه قدرتمندان بود؛ و این اعجوبه‏ای است که جمع مابین چیزهای متضاد باهم کرده‏است.»
آیا «علی یک بشر ملکی و دنیایی است که ملکیان از او سخن‏ گویند. یا یک موجود ملکوتی است که ملکوتیان او را اندازه‏گیری‏کنند. اولی آن است که ... بگوییم علی ‏بن ابی‏طالب(علیه السّلام) فقط بنده ‏خدا بود و این بزرگترین شاخصه اوست که می‏توان از آن یاد کرد؛ و پرورش یافته و تربیت‏شده پیامبر عظیم‏الشان است؛ و این ازبزرگترین افتخارات اوست.»کدام شخصیت می‏تواند ادعا کند که عبدالله است و از همه عبودیت‏ها بریده است، جز انبیاء عظام و اولیاء معظم که علی(علیه السّلام) آن عبد وارسته از غیر و پیوسته به دوست که حجب نور و ظلمت را دریده و به تمدن و به معدن عظمت رسیده است، در صف مقدم است. و کدام شخصیت است که می‏تواند ادعا کند از خردسالی تا آخر عمر رسول اکرم در دامن و پناه و تحت تربیت وحی و حامل آن بوده است جز علی بن ابی‏طالب که وحی و تربیت صاحب وحی در اعماق روح و جان او ریشه دوانده. پس او بحق عبدالله است و پرورش یافته عبدالله اعظم.)[1]
در مورد شخصیت علی بن ابی‏طالب (علیه الصلاة والسلام) هرچه گفته شود، کم گفته شده است؛ چون آن شخصیت، شخصیت قابل احاطه‏ی ذهنی و بیانی نیست؛ یعنی نمی‏شود با بیان، ابعاد نامتناهی آن شخصیت الهی را توصیف کرد. امثال بنده، در بیان جزیی از اجزای آن عناصر شریف که در شخصیت اوست، عاجزیم؛ لیکن چون اسوه است، باید او را در حد توان بشری خودمان بشناسیم.
نمی‏شود به اوج شخصیت علی بن ابی‏طالب رسید. این را ائمه‏ی بزرگوار معصوم ما که خود فرزندان و جانشینان او هستند، گفته‏اند. در روایتی که از امام باقر (علیه الصلاة و السلام) نقل شده است، آن حضرت می‏فرماید: «و ما اطاق عمله منا احد»؛ از ما هم هیچ کس توان انجام دادن عمل او را ندارد. یعنی حتی امام باقر و امام صادق و ائمه‏ هداة مهدیین (علیهم السلام) هم نمی‏توانند خودشان را به آن حدی برسانند که امیرالمؤمنین به آن رسیده بود. «و ان کان علی بن الحسین(علیه السّلام) لینظر فی کتاب من کتب علی(علیه السّلام)». امام باقر فرمود که پدرش علی بن الحسین(علیه السّلام) به یکی از کتابهای علی بن ابی‏طالب(علیه السّلام) نظر می‏کرد - لابد کتابی از دستورات امیرالمؤمنین بوده، که آن دستورات طبق عمل و زندگی عملی خود آن بزرگوار بوده است - «فیضرب به الارض‏»؛ کتاب را روی زمین گذاشت، «و یقول من یطیق هذا؟»؛ چنین عملی را چه کسی طاقت می‏آورد؟ یعنی امام سجاد که سیدالعابدین و زین العابدین است، در مقابل عمل و عبادت و زهد امیرالمؤمنین احساس عجز می‏کند. خود آن بزرگوار هم در نامه به عثمان بن حنیف فرمود: «الا و انکم لاتقدرون علی ذلک‏»؛ شما نمی‏توانید به این سبکی که من عمل می‏کنم، عمل کنید. واقعا هم انسان وقتی نگاه می‏کند، آنچه از امیرالمؤمنین نقل شده، دهشت آور است.
[بنابراین] سخن در این نیست که کسی یا جامعه‏یی بتواند خود را همگون و همسان با علی بن ابی‏طالب(علیه السّلام) بکند؛ سخن در پیدا کردن جهت‏حرکت جامعه و اشخاص، مخصوصا زمامداران و اولیای امور در نظام اسلامی است. جهت‏حرکت، باید این جهت‏باشد.
شخصیت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) ترکیبی از عناصری است که هر کدام به تنهایی یک انسان عالی‏مقام را اگر بخواهد به اوج آن برسد، به زانو درمی‏آورد. زهد امیرالمؤمنین و بی‏اعتنایی و بی‏رغبتی او نسبت ‏به شهوات زندگی و زخارف دنیایی، علم آن بزرگوار و دانش وسیع او - که بسیاری از بزرگان مسلمین و همه‏ شیعه بر آن اتفاق دارند که بعد از نبی اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم)، کس دیگری غیر از امیرالمؤمنین از آن علم برخوردار نبوده است - فداکاری آن بزرگوار در میدان‏های مختلف - چه میدان‏های نظامی، و چه میدان‏های اخلاقی و سیاسی - عبادت آن بزرگوار، عدل و دادگری امیرالمؤمنین که پرچم برافراشته‏ی شاخصی برای عدل اسلامی است، رافت آن بزرگوار نسبت ‏به ضعیفان - اعم از فقرا، کودکان، غلامان و کنیزان، زنان و از کارافتادگان، پیشقدمی آن بزرگوار در همه‏ کارهای خیر، که انسان در تاریخ زندگی آن حضرت برخورد می‏کند، حکمت و فصاحت آن بزرگوار بخشی از این عناصر است. شمارش رئوس این مطالب هم به آسانی ممکن نیست؛ و در همه‏ اینها در حد اعلاست.[2]
این نمایه با 15 مقاله به طرح دیدگاه های امام خمینی ره و مقام معظم رهبری پیرامون امام علی (علیه السّلام) می پردازد.

پی‏نوشتها:

[1]- سخنرانی امام خمینی قدس سره در تاریخ27/2/60 به نقل از مجله پاسدار اسلام، شماره 226 ، مقاله: «امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا پایان‏»
[2]-سخنرانی حضرت آیت الله خامنه ای در تاریخ16/1/1370 به نقل از مجله پاسدار اسلام، شماره 226 ، مقاله: «رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیة الله العظمی خامنه‏ای‏»

منبع: پایگاه حوزه
/خ